#24. "Rzeźnia numer 5" - Kurt Vonnegut

Tytuł: "Rzeźnia numer 5"
Autor: Kurt Vonnegut
Data wydania: 15 marca 2013
Wydawnictwo: Albatros
Ilość stron: 257

Kurt Vonnegut jest uznanym mistrzem czarnego humoru, ale w tej – może najważniejszej, najbardziej osobistej powieści swojego życia – nie musiał nic wymyślać. Jako Amerykanin niemieckiego pochodzenia walczył w drugiej wojnie światowej z Niemcami i wzięty do niewoli przeżył straszliwe bombardowanie Drezna.

Billy Pilgrim , amerykański żołnierz schwytany przez Niemców podczas ofensywy w Ardenach w 1944 roku, trafia do obozu jenieckiego. Następnie zostaje przeniesiony do Drezna, gdzie jest przetrzymywany w tytułowej rzeźni. Wraz z niewielką grupką więźniów i żołnierzy ukrywa się przed spadającymi bombami w podziemnej chłodni. Jako jeden z nielicznych wychodzi cało z bombardowania miasta. (opis wydawnictwa)

"Zdarza się."

Na „Rzeźnię…” polowałam już od czasów gimnazjum, ale po nieudanym spotkaniu z inną książką tego autora – „Trzęsieniem czasu” – dałam sobie nieco na wstrzymanie. W końcu jednak skusiłam się podczas jednej z wędrówek po bibliotece. Cóż, ta lektura zupełnie mnie zaskoczyła.

Książka zaczyna się swego rodzaju wstępem autora na temat okoliczności powstania i wszystkimi trudami pisania jej. Podobało mi się to, a nawet przeczytałabym jeszcze więcej czegoś w takim stylu. Potem poznajemy Billa Pilgrima, który jest z pozoru zwyczajnym optykiem. Ale jak wiemy, nie wszystko widać na pierwszy rzut oka – Billy sam nazywa siebie „wypadającym z czasu”. Jego życie to plątanina niechronologicznie poukładanych zdarzeń. W jednej chwili ma dwadzieścia lat i znajduje się na froncie, w następnej pięćdziesiąt i rozmawia z dziećmi. Jego wspomnienia są pochodzą głównie z czasu, gdy walczył i został wzięty do niewoli przez Niemców. Billy był świadkiem bombardowania Drezna, które jako jeden z nielicznych przeżył.

"Potrafiłbym wystrugać lepszego człowieka z banana."

Jest to pozycja, którą najlepiej sklasyfikować jako fantastykę naukową, ale nie brak jej elementów historycznych, absurdu czy science-fiction. Po ślubie córki Billy zostaje porwany przez kosmitów na Tralfamadorię, gdzie jest prezentowany w zoo jako zwierzę z Ziemi. Czytając o tym, najpierw byłam zaskoczona, bo w końcu po co taki wątek, ale w końcu zrozumiałam sens tego zabiegu, gdy zgrabnie połączył się z podróżowaniem w czasie Billy’ego. Prawdziwe zdarzenia mieszają się z wymysłami pisarza, przeskakujemy za fatalistycznym bohaterem do jego przyszłości i przeszłości.

Jedyne co mogę powiedzieć to to, że Kurt Vonnegut to naprawdę fantastyczny pisarz. Uwielbiam fabuły konstruowane przez tak diabelsko inteligentnych ludzi, piszących z taką lekkością i dystansem do świata. Jest absolutnym przedstawicielem rozsądku i odpowiedniego podejścia do świata, szczodrze używa absurdu i czarnego humoru. Znajdują się w niej elementy biograficzne – Vonnegut sam przeżył bombardowanie Drezna w taki sam sposób jak Billy, a przewijający się przez jego powieści niedoceniany pisarz science-fiction, Kilgore Trout, uznawany jest za jego alter-ego. 

"Najważniejszą rzeczą, jakiej nauczyłem się na Tralfamadorii, było to, że śmierć jest tylko złudzeniem. Człowiek żyje nadal w przeszłości, tak więc głupotą jest płakać na pogrzebie. Wszystkie chwile, przeszłe, obecne i przyszłe, zawsze istniały i zawsze będą istnieć. Tralfamadorczycy mogą oglądać te różne chwile tak, jak my możemy oglądać na przykład Góry Skaliste. Widzą, że poszczególne momenty są niezmienne, i mogą wybierać te spośród nich, które ich w danej chwili interesują. To tylko my na Ziemi mamy złudzenie, że chwile następują jedna za drugą, jak korale na sznurku, i że chwila raz przeżyta jest stracona na zawsze.

Tralfamadorczyk widząc trupa myśli sobie po prostu, że zmarły jest aktualnie w złej formie, ale jednocześnie wie, że ta sama osoba czuje się znakomicie w wielu innych momentach. Kiedy teraz słyszę o czyjejś śmierci, wzruszam tylko ramionami i mówię to, co mówią w takich razach Tralfamadorczycy; to znaczy: zdarza się."

Podsumowując - nie jest to stricte książka o wojnie, mimo że uczy nas o niej naprawdę dużo. Nie ma wygranych i przegranych, wojna była i będzie zawsze, jest częścią człowieczeństwa i ludzkiej historii, ale nie jest czymś co należy pochwalać. Uznaję tą książkę za arcydzieło. Odmieniło moje spojrzenie na wojnę, na czas i spojrzenie na życie, a żadne patetyczne słowa i liryczność nie skłaniają tak do refleksji jak ta historia.

Ocena – 10/10